Hội chứng HELLP – biến chứng sản khoa nguy hiểm ở mẹ bầu

19/01/2024

Hội chứng HELLP phát triển trong thời kỳ mang thai và thường xảy ra trong tam cá nguyệt thứ ba. Những người mắc hội chứng HELLP cần được điều trị ngay lập tức để tránh những hậu quả đáng tiếc.

Hội chứng HELLP - biến chứng sản khoa nguy hiểm cho mẹ bầu — *Hội chứng HELLP – biến chứng sản khoa nguy hiểm cho mẹ bầu*

1. Hội chứng HELLP là gì?

Hội chứng HELLP là một biến chứng thai kỳ vô cùng nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến máu và gan. Hội chứng có thể xảy ra ở 1% tổng số ca mang thai, với hầu hết các trường hợp xảy ra trong suốt thai kỳ và ít gặp hơn là trong vòng 48 giờ sau khi sinh trong thời kỳ hậu sản. HELLP là viết tắt của các vấn đề về máu và gan:

H – Tán huyết: hội chứng phá vỡ các tế bào hồng cầu mang oxy từ phổi đến khắp cơ thể.
EL – Tăng men gan: mức độ cao của các hóa chất này trong máu có thể là dấu hiệu của các vấn đề về gan.
LP – Số lượng tiểu cầu thấp: tiểu cầu là những mảnh tế bào máu nhỏ giúp đông máu. Số lượng tiểu cầu thấp có thể dẫn đến chảy máu nghiêm trọng.

Hội chứng HELLP rất hiếm khi xảy ra. Chỉ có khoảng 1 – 2 ca trong số 1000 thai phụ mắc hội chứng này. Thông thường, HELLP thường xảy ra ở tuần 29 – 37 của thai kỳ.

Tuy nhiên vẫn có số ít trường hợp phát triển ngay sau khi em bé chào đời. Nếu thai phụ không may mắc hội chứng HELLP, rất có thể gan sẽ bị chảy máu, ngực và bụng cảm thấy đau đớn.

Đây là một trường hợp cấp cứu y tế cần được điều trị khẩn cấp. Nếu không điều trị sớm, cứ 4 phụ nữ thì có 1 người bị biến chứng nghiêm trọng. Nguy hiểm hơn có thể đe dọa tới tính mạng của mẹ bầu.

Có khoảng 1 - 2 ca trong số 1000 thai phụ mắc hội Hội chứng HELLP — *Có khoảng 1 – 2 ca trong số 1000 thai phụ mắc hội Hội chứng HELLP*

2. Nguyên nhân gây ra hội chứng HELLP

Hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây ra hội chứng này. Tuy nhiên, theo thống kê, HELLP thường xảy ra như một biến chứng của tiền sản giật (những rối loạn tăng huyết áp khi mang thai). Nghĩa là, thai phụ bị tiền sản giật sẽ có nguy cơ tiến triển thành HELLP.

Tan máu xảy ra khi các tế bào hồng cầu bị tổn thương khi chúng lưu thông qua các mạch bị tổn thương. Huyết áp cao có thể làm tổn thương nội mô mạch máu và do đó kích hoạt dòng đông máu dẫn đến tiêu thụ tiểu cầu, hình thành cục máu đông và cuối cùng là số lượng tiểu cầu thấp.

Một số cục máu đông này có thể lắng đọng trong các mạch máu gan, gây tắc nghẽn, do đó làm tăng áp lực trong gan và cuối cùng là tổn thương gan và tăng men gan. Tan máu xảy ra khi các tế bào hồng cầu bị tổn thương khi chúng lưu thông qua các mạch bị tổn thương.

Ngoài ra, còn có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ khiến mẹ bầu bị hội chứng HELLP, đó là:

Đã từng bị tiền sản giật ở lần mang thai trước.
Gia đình có người thân từng mắc HELLP hoặc tiền sản giật.
Bản thân đã từng mắc bệnh tự nhiễm.
Nhiễm Covid 19 khi mang thai.

*Mẹ bầu có tiền sử bị tiền sản giật đều có nguy cơ mắc hội chứng HELLP*

3. Dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP

Các dấu hiệu và triệu chứng của HELLP có thể xuất hiện trong thời kỳ mang thai hoặc sau khi sinh con. Vẫn có một số thai phụ bị HELLP nhưng không có bất kỳ triệu chứng nào trước đó.

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP là:

Mờ mắt.
Đau ngực hoặc đau ở phần trên bên phải hoặc giữa bụng.
Nhức đầu, mệt mỏi.
Buồn nôn (cảm giác khó chịu ở bụng) hoặc ói mửa và tình trạng này trở nên trầm trọng hơn.
Tăng cân nhanh và cơ thể sưng tấy.
Chảy máu nướu hoặc chảy máu mũi không ngừng. (biểu hiện này khá hiếm khi xảy ra)
Động kinh hoặc co giật.

*Nhức đầu, mệt mỏi là một trong những dấu hiệu của Hội chứng HELLP mẹ bầu cần lưu ý*

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng HELLP cũng dễ bị nhầm lẫn với một vài tình trạng sức khỏe khác. Vì vậy đôi khi HELLP có thể bị chẩn đoán nhầm thành:

Cúm hoặc bệnh khác do virus gây ra.
Bệnh túi mật. Túi mật là một cơ quan nằm dưới gan có chức năng lưu trữ mật, một chất lỏng mà gan tạo ra để giúp cơ thể phân hủy chất béo.
Viêm gan.
Ban xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn (còn gọi là ITP). Đây là một chứng rối loạn chảy máu. Cơ thể sẽ xuất hiện nhiều các vết bầm tím (còn gọi là ban xuất huyết), hoặc có thể bị chảy máu nướu/máu mũi.
Lupus bùng phát. Lupus là một rối loạn tự miễn dịch có thể gây ra các vấn đề sức khỏe cho cả thai phụ và thai nhi. Lupus và các rối loạn tự miễn dịch khác có thể gây sưng, đau trên cơ thể và đôi khi gây tổn thương nội tạng. Lupus cũng có thể ảnh hưởng đến khớp, da, thận, phổi và mạch máu.
Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối. Đây là một tình trạng hiếm gặp khiến cục máu đông hình thành trong các mạch máu nhỏ khắp cơ thể. Những cục máu đông này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu chúng chặn dòng máu đến các cơ quan như não, thận và tim.

*Mẹ bầu mắc hội chứng HELLP thường bị tăng cân và bị phù*

4. Hội chứng HELLP có thể gây ra những vấn đề sức khỏe gì?

Hội chứng HELLP có thể gây ra:

Các vấn đề về chảy máu và đông máu. Một số thai phụ bị HELLP phát triển thành tình trạng đông máu nội mạch lan tỏa. Đây là tình trạng rối loạn đông máu có thể dẫn đến mất máu nhiều (xuất huyết).
Phù phổi, khó khăn trong việc hô hấp.
Suy thận.
Bong võng mạc.
Xuất huyết gan hoặc suy gan.
Nhau bong non. Đây được coi là một tình trạng nghiêm trọng, do nhau thai tự tách ra khỏi thành tử cung trước khi sinh.

5. Hội chứng HELLP được chẩn đoán như thế nào?

Chẩn đoán hội chứng HELLP dựa trên bộ ba kết quả xét nghiệm tạo nên tên của hội chứng: tan máu, men gan tăng cao và tiểu cầu thấp hoặc giảm tiểu cầu.

Mặc dù có sự khác nhau về tiêu chuẩn chẩn đoán, tuy nhiên nhìn chung, cần phải có hai trong số 3 dấu hiệu sau để chẩn đoán hội chứng. Đó là: lactate dehydrogenase (LDH) lớn hơn hoặc bằng 600 IU/L; men gan AST và ALT lớn hơn gấp đôi giới hạn trên của mức bình thường và số lượng tiểu cầu dưới 100.000 tế bào/microL.

Tan máu cũng có thể được xác nhận bằng sự hiện diện của các tế bào hồng cầu bị phân mảnh (tức là tế bào schistocytes) trên phết máu ngoại vi và bằng cách xác định nồng độ bilirubin tăng cao hoặc nồng độ haptoglobin thấp trong xét nghiệm máu.

HELLP có thể được phân loại thêm dựa trên mức độ nghiêm trọng của số lượng tiểu cầu thấp. Hội chứng HELLP loại I (tức là số lượng tiểu cầu dưới 50.000/microL) là nghiêm trọng nhất, với tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao hơn so với Loại II (tức là số lượng tiểu cầu trong khoảng 50.000 đến 100.000/microL) và Loại III (tức là số lượng tiểu cầu) từ 100.000 đến 150.000/microL).

*Xét nghiệm máu là phương pháp giúp chẩn đoán mẹ bầu mắc hội chứng HELLP*

6. Hội chứng HELLP khác với tiền sản giật như thế nào?

Tiền sản giật là tình trạng tăng huyết áp mới khởi phát kèm theo protein niệu hoặc các biểu hiện nghiêm trọng khác xảy ra sau tuần thứ 20 của thai kỳ. Hội chứng HELLP đề cập đến sự hiện diện của các dấu hiệu khác, bao gồm tan máu, men gan tăng cao và số lượng tiểu cầu thấp. Trong hội chứng HELLP, có thể không có tăng huyết áp và protein niệu.

Đối với tiền sản giật, tăng huyết áp được định nghĩa là huyết áp tâm thu lớn hơn hoặc bằng 140 mmHg hoặc huyết áp tâm trương lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg.

Ngoài ra, protein niệu hoặc các triệu chứng rối loạn chức năng cơ quan đích đáng kể (ví dụ: suy thận, suy giảm chức năng gan, phù phổi hoặc các triệu chứng não hoặc thị giác dai dẳng) cũng phải xuất hiện.

Mặc dù từ lâu người ta tin rằng HELLP là một biến chứng của tiền sản giật nặng, nhưng nghiên cứu gần đây ủng hộ rằng HELLP có thể là một tình trạng khác vì 15 – 20% những người mắc HELLP không bị tăng huyết áp hoặc protein niệu.

*Theo dõi huyết áp của mẹ bầu giúp ngăn ngừa tình trạng tiền sản giật*

7. Điều trị hội chứng HELLP bằng cách nào?

Sinh con ngay lập tức được khuyến nghị đối với những trường hợp đã mang thai được 34 tuần.

Quá trình điều trị điển hình cho thai kỳ từ 24 tuần đến 34 tuần tuổi thai là sử dụng corticosteroid (betamethasone hoặc dexamethasone) để hỗ trợ sự trưởng thành phổi của thai nhi, sau đó là sinh nở.

Sinh thường được ưu tiên hơn để giảm nguy cơ chảy máu và biến chứng đông máu liên quan đến sinh mổ.

Ngoài ra, bác sĩ có thể sẽ sử dụng thêm thuốc hạ huyết áp để ổn định huyết áp và tiêm tĩnh mạch magie sulfat nhằm ngăn ngừa sản phụ bị co giật.

Đối với các trường hợp tuổi thai còn quá nhỏ, bắt buộc phải chấm dứt thai kỳ để bảo toàn tính mạng cho người mẹ. Hầu hết hội chứng HELLP sẽ biến mất sau khi cơ thể người mẹ hoàn toàn hồi phục. Thông thường từ 24 – 48 giờ hoặc 5 ngày. Một số ít trường hợp triệu chứng có thể kéo dài tới 14 ngày và sẽ hoàn toàn biến mất sau đó.

*Mẹ bầu được khuyến cáo nên chấm dứt thai kỳ sớm nếu mắc phải hội chứng HELLP*

Có thể thấy, hội chứng HELLP vô cùng nguy hiểm đối với cả mẹ và bé. Mẹ bầu cần theo dõi và lắng nghe cơ thể mình thường xuyên cũng như đừng quên thăm khám thai định kỳ.

Việc thăm khám sẽ giúp mẹ bầu không chỉ biết được tình trạng của thai nhi mà còn có thể phát hiện kịp thời những biến chứng không mong muốn có thể gặp khi mang thai. Từ đó có phương pháp xử trí hợp lý.

Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện chuyên khoa điều trị vô sinh hiếm muộn, nam khoa tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Bên cạnh những dịch vụ thăm khám và xét nghiệm tìm ra nguyên nhân hiếm muộn, bệnh viện còn cung cấp các gói khám đánh giá sức khỏe tổng quát, các xét nghiệm liên quan đến sinh sản.

Hơn thế nữa, bệnh viện còn sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế đều là những người có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên môn bài bản, điều này sẽ nâng cao tỷ lệ điều trị thành công hơn.

BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN