5 cách để duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh
Hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể chúng ta khỏi vi trùng truyền nhiễm. Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ luôn xác định và tiêu diệt các vi sinh vật gây hại.
1. Hệ miễn dịch là gì?
Hệ miễn dịch chứa một mạng lưới phức tạp gồm các tế bào, hóa chất, mô và cơ quan. Hệ miễn dịch hoạt động kém hoặc hoạt động quá mức có thể gây ra các vấn đề ảnh hưởng xấu tới sức khỏe.
Công việc của hệ miễn dịch là bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng. Nó nhận ra ‘những kẻ xâm lược’ như vi khuẩn, vi rút, nấm và các tế bào bất thường như tế bào ung thư. Nó tạo ra phản ứng miễn dịch và giúp cơ thể chống lại sự xâm nhập.
Khi vi trùng có hại xâm nhập và xâm chiếm cơ thể, cơ thể sẽ sản sinh ra các tế bào bạch cầu để chống lại nhiễm trùng. Các tế bào bạch cầu xác định mầm bệnh và tạo ra kháng thể để chống lại nó.
Kháng thể là các protein được tạo ra bởi hệ miễn dịch nhằm chống lại vi trùng gây bệnh. Các tế bào bạch cầu cũng hỗ trợ các phản ứng miễn dịch khác và có thể ‘ghi nhớ’ cuộc tấn công mà chúng đã phát động.
‘Ghi nhớ’ cuộc tấn công là điều quan trọng khi cơ thể tiếp xúc với mầm bệnh tương tự trong tương lai. Từ đó có thể nhận biết và phản ứng rất nhanh với bất kỳ sự tiếp xúc nào với cùng một loại vi khuẩn gây bệnh.
2. Hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật như thế nào?
Hệ miễn dịch là một tấm khiên bảo vệ sức khỏe tuyệt vời. Nó không chỉ giúp chúng ta tránh được sự xâm lược từ vi khuẩn, virus bên ngoài mà còn làm sạch các tế bào lạ trong cơ thể (bao gồm cả tế bào ung thư). Nếu không có hệ thống miễn dịch, chúng ta rất dễ bị nhiễm trùng và bệnh tật.
Hệ miễn dịch bao gồm hai loại phòng thủ được gọi là phản ứng miễn dịch bẩm sinh và phản ứng miễn dịch thích nghi.
2.1 Miễn dịch bẩm sinh
Phản ứng miễn dịch bẩm sinh là tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể chống lại những kẻ xâm lược vi mô truyền nhiễm. Nó cung cấp phản ứng nhanh chóng với các mầm bệnh này thông qua nhiều cơ chế khác nhau, sử dụng mọi thứ từ các rào cản vật lý, chẳng hạn như da và chất nhầy để sản xuất cytokine và kích hoạt bổ sung.
Những phương pháp này đều là một phần của phản ứng miễn dịch cơ bản sau lần tiếp xúc đầu tiên với mầm bệnh mới. Cả việc sản xuất cytokine và kích hoạt bổ thể đều giúp thu hút các tế bào miễn dịch đến vị trí nhiễm trùng và gây ra phản ứng viêm mô.
Hệ miễn dịch bẩm sinh có thể phát hiện mầm bệnh bằng cách sử dụng nhiều loại tế bào bạch cầu khác nhau có trong máu và mô. Nó xác định mầm bệnh bằng cách sử dụng các thụ thể nhận dạng mầm bệnh tổng quát để phân biệt chúng với các tế bào của cơ thể.
Mặc dù phương pháp này không có tính đặc hiệu cao nhưng những bạch cầu này có thể phát hiện vi khuẩn xâm nhập bằng cách nhận ra các phân tử thường hiện diện trên màng của nhiều vi khuẩn.
Mặc dù hệ thống miễn dịch bẩm sinh không thể hình thành bất kỳ ký ức tế bào nào về mầm bệnh nhưng nó có thể phản ứng nhanh chóng với nhiễm trùng (trong vòng vài phút đến vài giờ).
Các tế bào tham gia tích cực vào việc tiêu diệt mầm bệnh trong phản ứng miễn dịch bẩm sinh thường là các tế bào thực bào, bao gồm bạch cầu trung tính, bạch cầu ái toan, đại thực bào và các loại khác. Chúng có thể nhấn chìm tế bào có vấn đề và sau đó giải phóng kháng nguyên của nó vào dịch ngoại bào để phát hiện thêm hoặc trình diện kháng nguyên lạ trên màng tế bào của chúng. Từ đó phát lệnh cảnh báo các tế bào khác trong hệ thống miễn dịch.
2.2 Miễn dịch thích ứng
Ngược lại, hệ miễn dịch thích ứng phản ứng chậm (qua nhiều ngày) và sử dụng các thụ thể tùy chỉnh để phát hiện những kẻ xâm lược từ bên ngoài thông qua các kháng nguyên cụ thể của chúng.
Quá trình này chậm hơn so với miễn dịch bẩm sinh. Bởi miễn dịch thích ứng cần sự kết hợp của các tế bào lympho hay còn gọi là tế bào T, tế bào B và tế bào T sát thủ tự nhiên (NKT).
Chúng làm việc cùng nhau để phát hiện và đánh dấu cụ thể mầm bệnh là mối đe dọa bằng cách sử dụng các kháng thể chuyên biệt. Sau đó, chúng khuếch đại phản ứng và tiêu diệt kẻ xâm lược.
Một trong những ưu điểm quan trọng nhất của chiến lược này là nó cho phép hệ miễn dịch thích ứng có thể hình thành trí nhớ lâu dài về mầm bệnh bằng cách lưu giữ các tế bào T và B có trí nhớ chuyên biệt trong máu và các hạch bạch huyết.
Do đó hệ miễn dịch sẵn sàng chống lại các cuộc chạm trán với mầm bệnh tương tự trong tương lai nhanh hơn và dễ dàng hơn vào lần tiếp theo. Việc tiếp xúc sau đó với một kháng nguyên sẽ làm tăng mức độ tấn công tế bào được gọi là phản ứng thứ cấp.
Cả phản ứng miễn dịch bẩm sinh và thích nghi đều có thể được kích hoạt bởi các đại phân tử trong dịch ngoại bào hoặc bằng cách kích hoạt các tế bào miễn dịch cụ thể. Những phản ứng này được gọi tương ứng là miễn dịch dịch thể và miễn dịch qua trung gian tế bào.
Miễn dịch dịch thể thường sử dụng kháng thể trôi nổi tự do hoặc protein bổ sung để phát hiện các kháng nguyên ngoại sinh, trong khi miễn dịch qua trung gian tế bào sử dụng tế bào T, đại thực bào hoặc tế bào tiêu diệt tự nhiên (NK) để tiêu diệt các tế bào cơ thể đã bị nhiễm bệnh.
3. 5 cách để duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh
3.1 Ngủ đủ giấc
Ngủ đủ giấc sẽ làm tăng mức độ tế bào lympho của chúng ta, các tế bào chống lại mầm bệnh nội bào, ví dụ như các tế bào bị nhiễm vi rút như cúm. Ngủ ít dẫn đến tăng cortisol tuần hoàn, từ đó làm tình trạng viêm cao hơn và góp phần làm mất cân bằng hệ miễn dịch, khiến con người dễ bị nhiễm trùng hơn.
3.2 Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh
Để tối ưu hóa khả năng của hệ miễn dịch, các phương pháp dinh dưỡng nên tập trung vào việc thúc đẩy vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh bằng cách áp dụng chế độ ăn uống cân bằng, ít chế biến và bao gồm prebiotic và men vi sinh từ thực phẩm.
Một chế độ ăn uống lành mạnh nên bao gồm một số phần thực phẩm có nguồn gốc thực vật và ngũ cốc nguyên hạt để có được prebiotic. Thực phẩm lên men như sữa chua và kombucha là nguồn cung cấp men vi sinh tốt.
Ngoài ra, việc ăn uống cũng nên có rau xanh để tối ưu hóa việc hấp thụ chất chống oxy hóa và các vitamin thiết yếu. Một số thực phẩm tự nhiên giúp chúng ta tăng cường khả năng miễn dịch đó là: tỏi (chống viêm rất tốt), nấm (rất giàu vitamin D), hạnh nhân và bơ (nguồn cung cấp vitamin E dồi dào).
Hãy hạn chế tiêu thụ quá nhiều đường, bởi đường có thể tạm thời làm giảm khả năng miễn dịch. Đồng thời có thể ảnh hưởng tới tuyến thượng thận, nơi sản sinh ra hormone gây căng thẳng cortisol – một chất ức chế miễn dịch.
3.3 Tập thể dục thể thao đều đặn
Hoạt động thể chất làm tăng sự lưu thông của các tế bào miễn dịch trong cơ thể, khiến chúng có nhiều khả năng phản ứng nhanh hơn khi cần thiết trong cơ thể.
Tập thể dục có mục đích thúc đẩy sản xuất một loại tế bào trắng gọi là đại thực bào. Đại thực bào là một phần quan trọng trong hệ miễn dịch của chúng ta trong nỗ lực tấn công vi khuẩn hoặc virus xâm nhập có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp trên.
Ngoài ra, tập thể dục còn làm tăng nhiệt độ cơ thể, giúp ngăn ngừa hoặc làm suy giảm sự phát triển của vi khuẩn.
Tuy nhiên, hãy lưu ý tập thể dục ở mức độ vừa phải, không nên lạm dụng hoặc tập ở cường độ cao. Vì có thể mang lại tác dụng ngược tới hệ miễn dịch.
3.4 Thư giãn
Căng thẳng về cơ bản làm suy yếu hệ miễn dịch. Khi bị căng thẳng, khả năng chống lại mầm bệnh (sinh vật gây bệnh) của hệ miễn dịch giảm đi rất nhiều, khiến chúng ta dễ bị nhiễm trùng hơn.
Hormone căng thẳng cortisol có thể ngăn chặn hiệu quả của hệ miễn dịch bằng cách làm giảm một trong những loại tế bào bạch cầu miễn dịch chính, đó là tế bào lympho.
Tế bào lympho là một trong hai loại tế bào bạch cầu có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi các kháng nguyên lạ và tạo ra kháng thể. Các loại tế bào bạch cầu khác được gọi là thực bào, các tế bào có thể ăn và đôi khi tiêu hóa các hạt lạ, chẳng hạn như vi khuẩn. Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ có đủ số lượng và chức năng của các loại bạch cầu này.
Căng thẳng cũng có thể có tác động gián tiếp đến hệ miễn dịch vì khi bị căng thẳng, một người có nhiều khả năng thực hiện các chiến lược đối phó hành vi không lành mạnh, chẳng hạn như tăng lượng rượu, hút thuốc lá, thay đổi chế độ ăn uống hoặc bắt đầu quên uống thuốc thường xuyên.
Vì vậy hãy để bản thân được thư giãn, tránh áp lực và căng thẳng. Khi bị căng thẳng quá mức, chúng ta có thể thư giãn bằng cách:
- Tập thể dục (yoga, chạy bộ, bơi,..).
- Trò chuyện hoặc vui chơi với bạn bè, người thân.
- Thiền.
3.5 Kết nối với mọi người
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiếp xúc xã hội và tiếng cười có tác động đáng kể đến chức năng miễn dịch trong vài giờ. Đây có thể là kết quả của việc giảm các hormone gây căng thẳng như adrenaline và cortisol, những loại hormone có tác động trên diện rộng đến hệ thần kinh và hệ miễn dịch.
Ngoài ra, khoa học còn chứng minh rằng những người cô đơn có xu hướng bị viêm ở mức độ cao hơn và phản ứng miễn dịch yếu hơn so với những người không cô đơn.
Có thể thấy, hệ miễn dịch có vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể tránh khỏi các mầm bệnh cả từ bên ngoài lẫn bên trong. Một khi hệ miễn dịch bị suy yếu, cơ thể chúng ta cũng dễ bị nhiễm bệnh hơn. Do đó hãy duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua việc duy trì một lối sống khoa học cũng như kết hợp việc thăm khám sức khỏe định kỳ.
Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện chuyên khoa điều trị vô sinh hiếm muộn, nam khoa tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Bên cạnh những dịch vụ thăm khám và xét nghiệm tìm ra nguyên nhân hiếm muộn, bệnh viện còn cung cấp các gói khám đánh giá sức khỏe tổng quát, các xét nghiệm liên quan đến sinh sản.
Hơn thế nữa, bệnh viện còn sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế đều là những người có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên môn bài bản, điều này sẽ nâng cao tỷ lệ điều trị thành công hơn.
BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN
|
Nguồn tài liệu tham khảo:
Theo dõi Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn trên 
