Vai trò quan trọng của nội tiết tố không phải ai cũng biết
Nội tiết tố được tiết ra từ các tuyến nội tiết của cơ thể của nam và nữ, chúng phối hợp với nhau để duy trì cơ thể khỏe mạnh. Vậy nội tiết tố quan trọng như thế nào đối với cơ thể của chúng ta.
1. Nội tiết tố là gì
Nội tiết tố là tập hợp các hormone được tiết ra từ các tuyến nội tiết. Các hormone được sản xuất ra sẽ đi trực tiếp vào máu để duy trì cơ thể hoạt động bình thường.
Cơ chế hoạt động của nội tiết tố đó là giải phóng hormone, để chúng đi vào máu và phân phối tới các cơ quan khác nhau như: da, cơ, mô nhằm điều chỉnh sự trao đổi chất, sự tăng trưởng, tâm trạng, chức năng tình dục, duy trì sinh sản,…
Trải qua nhiều cuộc nghiên cứu, các nhà khoa học xác định được có hơn 50 loại hormone trong cơ thể người. Mỗi một hormone sẽ có vai trò khác nhau, bao gồm: cân bằng nội môi, điều hoà huyết áp và lượng đường trong máu, tăng trưởng và phát triển, cân bằng chất lỏng,… Các hormone được phân bố đều khắp cơ thể thông qua các tuyến nội tiết. Tuyến nội tiết được biết đến phổ biến nhất là tuyến giáp, tuyến yên, tuyến thượng thận, tuyến tuỵ, buồng trứng, tinh hoàn.
Những hormone này phối hợp ăn ý tới mức nếu thiếu đi một trong số loại vừa kể trên thì cơ thể sẽ bị rối loạn nội tiết tố và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ.
2. Tác dụng của nội tiết tố
Cơ thể con người chứa nhiều loại hormone và được gọi chung là nội tiết tố. Công dụng của chúng là:
2.1 Quản lý hoạt động cơ thể
Nội tiết tố được ví như sứ giả vì chúng quản lý toàn bộ quá trình hoạt động của cơ thể. Nội tiết tố tác động 1:1 lên từng bộ phận cơ thể nếu các tế bào trong mô đích có các thụ thể nhận thông báo của nội tiết tố. Để dễ hiểu hơn, chúng ta có thể so sánh hormone là chìa khoá và các tế bào của mô đích là ổ khoá. Nếu chìa khoá mở được ổ khoá, thì mới có hoạt động.
2.2 Chức năng giao tiếp
Nội tiết tố được sử dụng cho 2 loại giao tiếp của cơ thể. Giao tiếp thứ nhất là giữa 2 tuyến nội tiết với nhau. Một tuyến nội tiết có thể tiết ra một hoặc nhiều loại hormone khác nhau, chúng kích thích các tuyến khác nhằm thay đổi mức độ tiết hormone.
Ví dụ như giữa tuyến yên và tuyến giáp, khi tuyến yên giải phóng hormone kích thích tuyến giáp thì tuyến giáp giải phóng hormone tương ứng.
Loại giao tiếp thứ 2 là giữa tuyến nội tiết với cơ quan đích. Mỗi hormone được tiết ra đều chứa 1 lệnh nhất định, có nhiệm vụ truyền tải tới cơ quan đích cho một hoạt động cụ thể. Ví dụ, khi cơ thể cần xử lý glucose thì tuyến tụy sẽ giải phóng insulin tác động lên cơ và gan để thực hiện.
3. Khi nội tiết tố bất thường, xảy ra tình trạng gì
3.1 Giai đoạn mãn kinh
Thời kỳ mãn kinh là giai đoạn nội tiết tố trong cơ thể không cân bằng, do kết thúc chu kỳ kinh nguyệt và chức năng buồng trứng suy giảm. Các triệu chứng dễ thấy nhất là như bốc hỏa, ra mồ hôi ban đêm, rối loạn giấc ngủ, hội chứng niệu sinh dục của mãn kinh. Nguyên nhân dẫn đến các tình trạng này là do thiếu hụt Estrogen.
3.2 Bệnh tiểu đường
Nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường là do quá trình chuyển hoá năng lượng của cơ thể bị rối loạn. Khi cơ thể người bệnh tạo không đủ insulin hoặc sử dụng insulin không tốt, sẽ sinh ra ra kháng thể insulin. Điều này khiến lượng đường trong máu không được chuyển hoá hiệu quả, là nguyên nhân dẫn tới tăng đường huyết.
Tăng đường huyết trong thời gian dài sẽ gây ra các biến chứng về tim mạch, thị lực suy giảm, chức năng thận giảm, bệnh thần kinh. Hiện nay, giới y khoa vẫn chưa tìm ra cách chữa trị bệnh tiểu đường. Chỉ có một cách là duy trì chế độ ăn lành mạnh, ít tinh bột và bắt buộc phải dùng thuốc hằng ngày.
3.3 Hội chứng Cushing
Xảy ra khi cơ thể có quá nhiều hormone cortisol do người bệnh uống quá nhiều thuốc corticosteroid hoặc cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol. Bệnh Cushing gây bướu mỡ giữa hai vai, khuôn mặt tròn trịa và rạn da hoặc các biến chứng như huyết áp cao, loãng xương, tiểu đường tuýp 2. Nhưng đừng quá lo lắng vì đây là căn bệnh chữa khỏi, điều trị càng sớm cơ hội hồi phục sẽ càng cao.
3.4 Bệnh Basedow
Basedow hay còn gọi là Graves được biết là một bệnh rối loạn hệ thống miễn dịch khiến sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp (cường giáp). Hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến nhiều hệ thống của cơ thể, vì thế mà triệu chứng của bệnh Graves rất đa dạng bao gồm: mắt lồi, bướu cổ, cáu gắt, sụt cân không lý do, rối loạn kinh nguyệt, đánh trống ngực, mất ngủ, rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục. Bệnh Graves có thể gặp ở mọi đối tượng, đặc biệt là ở phụ nữ dưới 40 tuổi. Cách điều trị bệnh lý này là làm giảm nồng độ hormone tuyến giáp.
3.5 Suy giáp
Bệnh suy giáp hay còn gọi là nhược giáp là một dạng bệnh nội tiết, nguyên nhân là do rối loạn chức năng tuyến giáp, khiến tuyến giáp không sản sinh đủ nội tiết tố cần thiết cho quá trình kiểm soát trao đổi chất trong cơ thể. Biểu hiện của bệnh là hạ Calci máu, ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tim mạch, hệ thần kinh và điều tiết nhiệt lượng cơ thể. Bệnh suy giáp rất nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn.
3.6 Viêm tuyến giáp Hashimoto
Viêm tuyến giáp Hashimoto là bệnh tự miễn, do hệ thống miễn dịch tạo ra kháng thể tấn công các tế bào tuyến giáp dẫn đến tổn thương hoặc chết tế bào. Hiện chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây bệnh Hashimoto, người mắc bệnh này có đều điểm chung liên quan đến các yếu tố sau: di truyền, nhiễm trùng, nhiễm phóng xạ. Các biến chứng mà bệnh nhân thường mắc phải, đó là bướu cổ, các bệnh tim mạch, tâm thần, chức năng sinh sản, vô sinh hiếm muộn.
3.7 U tiết Prolactin
U tiết Prolactin hay còn gọi u tuyến yên tăng tiết Prolactin trong máu. Đây là khối u lành tính phát triển ở tế bào tuyến yên. Sự xuất hiện của khối u này làm tăng tiết Prolactin, hormone này có vai trò quan trọng với tuyến vú. Nếu không được điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, gây ra các biến chứng nguy hiểm.
3.8 Ung thư các tuyến nội tiết
Ung thư có thể xuất hiện ở các tuyến nội tiết như: tuyến thượng thận, tuyến yên, tuyến giáp, tuyến tùng,… ảnh hưởng đến chức năng của các tuyến nội tiết gây ra tác động nghiêm trọng tới cơ thể.
4. Một số loại nội tiết tố phổ biến
Theo các nhà khoa học thì bên trong cơ thể con người chứa hơn 50 loại nội tiết tố khác nhau, dưới đây là 10 loại phổ biến và đóng vai trò quan trọng nhất:
4.1 Gonadotropin releasing hormone (GnRH)
Hormone GnRH được sản xuất ở vùng dưới đồi, có vai trò kích thích tuyến yên tiết ra hormone tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH). Đối với nam giới, những hormone này có vai trò giúp tinh hoàn tạo ra Testosterone. Còn đối với phụ nữ, chúng giúp buồng trứng tạo ra Estrogen và Progesterone.
4.2 FSH (Follicle Stimulating Hormone)
FSH là hormone không thể thiếu trong sinh sản, được tiết ra bởi tuyến yên. Nó có nhiệm vụ kiểm soát chu kỳ kinh nguyệt và kích thích trứng phát triển ở nữ giới. Ở nam giới, FSH có vai trò kiểm soát việc sản xuất tinh trùng. Hormone FSH thường thấp ở độ tuổi chưa dậy thì. Ở bé gái khi FSH bắt đầu tăng chứng tỏ buồng trứng bắt đầu tạo ra Estrogen. Còn bé trai, FSH giúp tinh hoàn tạo ra Testosterone.
4.3 LH (Luteinising Hormone)
Hormone LH được tiết ra từ tuyến yên, đóng vai trò quan trọng tới chức năng sinh sản của con người. LH kích thích sự rụng trứng và sản xuất hormone cần thiết hỗ trợ mang thai.
4.4 HCG (Human Chorionic Gonadotropin)
Nơi sản xuất HCG là ở nhau thai, hormone này hỗ trợ phôi thai phát triển bằng cách làm dày niêm mạc tử cung, tăng độ bám dính và ra lệnh cho cơ thể ngừng kinh nguyệt. HCG sẽ tăng đáng kể sau khi thụ thai, tăng dần đến hết 10 tuần đầu thai kỳ.
4.5 Estrogen
Estrogen là một trong hai nội tiết tố chính và có vai trò quan trọng trong sinh sản ở nữ giới. Hormone này giúp phát triển các đặc điểm giới tính bao gồm: ngực, hông nở, kinh nguyệt, mang thai, mãn kinh.
Ngoài ra Estrogen còn giúp cân bằng chu kỳ kinh nguyệt, thúc đẩy quá trình rụng trứng, làm dày niêm mạc tử cung để chuẩn bị cho quá trình mang thai. Trước ngày rụng trứng thì nồng độ estrogen đạt mức cao nhất.
4.6 Progesterone
Cũng như Estrogen, Progesterone là hormone đóng vai trò quan trọng trong việc sinh sản của phụ nữ. Hormone có nhiệm vụ làm dày niêm mạc tử cung và tạo môi trường tốt cho trứng đã thụ tinh làm tổ. Trong chu kỳ kinh nguyệt, niêm mạc tử cung sẽ mỏng đi do nồng độ Progesterone suy giảm.
4.7 Prostaglandin
Prostaglandin là tập hợp một nhóm lipid được tạo ra chủ yếu tại các vị trí tổn thương hoặc nhiễm trùng. Prostaglandin có nhiều loại khác nhau và đóng vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh các quá trình của cơ thể, bao gồm: hình thành các cục máu đông tại vị trí chấn thương, điều chỉnh lưu lượng máu, làm lành vết thương, khởi phát chuyển dạ trong thai kỳ, rụng trứng.
4.8 Androgen
Còn gọi là hormone giới tính, Androgen rất cần thiết đối với sức khỏe sinh sản và sự phát triển cơ thể ở giai đoạn dậy thì. Nội tiết tố này được tiết ra ở cả 2 giới tính, tuy nhiên nam giới sẽ tiết nhiều hơn. Ở nam giới, Androgen có vai trò đảm bảo mật độ xương, phát triển cơ bắp, sản xuất tế bào hồng cầu, dậy thì, chức năng/bộ phận sinh dục, giọng trầm, kích thích mọc lông trên da mặt, da đầu, nách, sự phát triển của tinh trùng.
4.9 Oxytocin
Oxytocin được sản xuất ở vùng dưới đồi và được giải phóng trực tiếp vào máu bởi tuyến yên. Chức năng chính của hormone này là tạo điều kiện thuận lợi cho việc sinh nở bằng cách kích thích tử cung co bóp. Oxytocin còn có vai trò trong di chuyển sữa từ ống dẫn sữa đến núm vú đối với phụ nữ sau sinh.
4.10 Prolactin
Prolactin được tiết ra bởi tuyến yên, có vai trò thiết yếu trong việc sản xuất và tiết ra sữa mẹ. Không những thế, Prolactin còn kích thích sản sinh Estrogen trong giao hợp hay ăn uống.
Có thể thấy, nội tiết tố có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe con người. Do đó, cần khám nội tiết định kỳ hàng năm để đảm bảo không bị mất cân bằng nội tiết tố, duy trì một có thể khoẻ mạnh.
Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện tiên phong trong lĩnh vực điều trị vô sinh hiếm muộn tại Sài Gòn. Bệnh viện cung cấp các dịch vụ xét nghiệm, phân tích nồng độ hormone cần thiết cho việc sinh sản của các cặp vợ chồng. Bên cạnh đó, bệnh viện còn được bố trí các trang thiết bị tân tiến, hiện đại, phục vụ cho các xét nghiệm đạt hiệu quả cao hơn.
BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN
|
Nguồn tài liệu tham khảo:
Theo dõi Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn trên 
