Sinh non và những điều ba mẹ cần biết

23/01/2024

Sinh non là một tai biến thai kỳ vô cùng nguy hiểm. Trẻ sinh non càng sớm, mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe càng lớn. Thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

1. Trẻ sinh non là gì?

Trẻ sinh non là trẻ được sinh ra quá sớm, trước tuần thứ 37 của thai kỳ. Mỗi năm, ước tính có 15 triệu trẻ em trên thế giới bị sinh non, điều này ảnh hưởng rất nhiều tới sức khỏe của em bé.

Trẻ sinh ra càng sớm trong thai kỳ thì càng có nhiều khả năng gặp vấn đề về sức khỏe. Trẻ sinh trước tuần thứ 34 của thai kỳ hầu hết đều có vấn đề về sức khỏe, nhưng trẻ sinh từ tuần thứ 34 đến 37 của thai kỳ cũng có nguy cơ.

Một số trẻ sinh non cần phải dành thời gian ở phòng chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh của bệnh viện (còn gọi là NICU). Trẻ sinh non ở lại NICU cho đến khi các cơ quan của chúng phát triển đủ để sống sót mà không cần hỗ trợ y tế.

Một số trẻ cần được chăm sóc NICU trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng cho đến khi chúng có thể tự thở, ăn bằng miệng và duy trì nhiệt độ cơ thể cũng như trọng lượng cơ thể.

*Trẻ sinh non là trẻ được sinh ra quá sớm, trước tuần thứ 37 của thai kỳ*

Phân loại sinh non gồm có các cấp độ sau:

Sinh non muộn: em bé được sinh ra khi thai được 34 đến 36 tuần trọn vẹn.
Sinh non vừa phải: trẻ được sinh ra trong khoảng thời gian từ 32 đến 34 tuần của thai kỳ.
Sinh rất non: trẻ được sinh ra khi thai chưa đầy 32 tuần.
Quá non tháng: em bé được sinh ra trước hoặc trong tuần thứ 25 của thai kỳ.

Một số vấn đề sức khỏe liên quan đến sinh non có thể kéo dài suốt đời. Các vấn đề khác, như khuyết tật về trí tuệ hoặc phát triển, có thể xuất hiện khi trẻ lớn lên. Đây là những vấn đề về cách thức hoạt động của não có thể khiến trẻ gặp khó khăn hoặc chậm phát triển thể chất, học tập, giao tiếp, chăm sóc bản thân hoặc hòa đồng với người khác.

*Quá trình phát triển bình thường của thai nhi*

2. Trẻ sinh non có thể gặp những vấn đề sức khỏe nào?

2.1 Thiếu máu

Đây là khi em bé không có đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxy đến phần còn lại của cơ thể. Thiếu máu có thể khiến lượng oxy và glucose (đường) trong máu thấp và khiến các cơ quan của em bé khó hoạt động bình thường.

Trẻ sinh non ở NICU có thể bị thiếu máu vì chúng được xét nghiệm máu thường xuyên để kiểm tra sức khỏe. Vì cơ thể trẻ bị sinh thiếu tháng yếu hơn bình thường nên thường không thể tạo ra các tế bào máu mới đủ nhanh để thay thế các tế bào máu bị mất trong quá trình xét nghiệm máu, điều này có thể dẫn đến thiếu máu.

2.2 Vấn đề về hô hấp

Ngưng thở khi sinh non (còn gọi là AOP): đây là hiện tượng ngừng thở từ 15 đến 20 giây trở lên. Nó có thể xảy ra cùng với nhịp tim chậm.
Loạn sản phế quản phổi (còn gọi là BPD): đây là một bệnh về phổi có thể phát triển ở trẻ sinh non cũng như trẻ sơ sinh được điều trị bằng máy thở. Trẻ mắc chứng BPD có nguy cơ nhiễm trùng phổi cao hơn những trẻ khác và BPD đôi khi dẫn đến tổn thương phổi.
Hội chứng suy hô hấp (còn gọi là RDS): nếu em bé mắc RDS, phổi của em bé không thể tạo ra đủ chất gọi là chất hoạt động bề mặt. Chất hoạt động bề mặt là một chất trơn giúp giữ cho các túi khí nhỏ trong phổi của trẻ không bị xẹp xuống.
Nhiễm trùng hoặc nhiễm trùng sơ sinh: trẻ sinh non có thể dễ bị nhiễm trùng hơn những trẻ khác vì hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển đầy đủ. Nhiễm trùng ở trẻ sinh thiếu tháng có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, khi cơ thể phản ứng mạnh với nhiễm trùng. Nhiễm trùng huyết có thể đe dọa tính mạng.
Xuất huyết não thất (còn gọi là IVH): là hiện tượng chảy máu trong các khoang chứa dịch (còn gọi là tâm thất) trong não. Trẻ càng sinh non thì càng có nhiều khả năng mắc IVH.

*Trẻ sinh non thường có vấn đề về hô hấp*

2.3 Bệnh vàng da sơ sinh

Đây là lúc da và phần lòng trắng của mắt bé có màu vàng. Nguyên nhân là do sự tích tụ của một chất gọi là bilirubin trong máu của bé. Vàng da xảy ra khi gan của trẻ chưa phát triển đầy đủ hoặc hoạt động không tốt.

*Trẻ sinh non thường bị vàng da do tích tụ của một chất gọi là bilirubin trong máu*

2.4 Viêm ruột hoại tử (còn gọi là NEC)

Đây là một vấn đề phổ biến nhưng rất nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến đường ruột của trẻ sơ sinh. Ruột là những ống dài là một phần của hệ thống tiêu hóa của bạn. Hệ thống tiêu hóa của bé giúp cơ thể phân hủy thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và loại bỏ chất thải. NEC xảy ra khi mô ruột bị tổn thương (hư hỏng) hoặc bắt đầu chết.

2.5 Còn ống động mạch (còn gọi là PDA)

Đây là bệnh tim xảy ra khi mạch máu gọi là ống động mạch không đóng đúng cách. Ống động mạch giúp máu đi quanh phổi của em bé trước khi sinh. Khi em bé được sinh ra và phổi của em đã tràn đầy không khí, ống động mạch không còn cần thiết nữa và thường tự đóng lại vài ngày sau khi sinh. Nếu nó không đóng lại đúng cách, quá nhiều máu có thể chảy vào phổi. Điều này có thể gây ra các vấn đề về tim và hô hấp.

2.6 Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non (còn gọi là ROP)

Đây là bệnh về mắt xảy ra khi võng mạc của em bé không phát triển đầy đủ trong những tuần sau khi sinh. Võng mạc là mô thần kinh nằm phía sau mắt. ROP thường ảnh hưởng đến cả hai mắt. Hầu hết trẻ sơ sinh mắc ROP đều ở tình trạng nhẹ và không cần điều trị. Nhưng trẻ bị ROP nặng có thể gặp vấn đề về thị lực hoặc mù lòa.

3. Nguyên nhân dẫn đến sinh non là gì?

Theo BSCKI. Phan Nguyễn Hoàng Vân – Trưởng khoa khám bệnh tại Bệnh Viện HTSS & Nam Học Sài Gòn, nguyên nhân xảy ra tình trạng sinh non có thể là do:

Tuổi tác: những bà mẹ từ 17 tuổi trở xuống hoặc 35 tuổi trở lên có nhiều khả năng sinh non hơn bình thường.
Mang đa thai: theo thống kê, hơn một nửa số cặp song sinh được sinh ra sớm hơn thời gian dự sinh.
Sức khỏe của mẹ bầu: nhiều bà mẹ gặp vấn đề về các bệnh lý nền như tiểu đường, huyết áp cao, trầm cảm cũng làm gia tăng khả năng sinh non.
Tiền sử đã từng sinh non hoặc lần trước mang thai em bé bị dị tật bẩm sinh.
Một số bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng nước ối và đường sinh dục dưới. Thông thường, em bé được bao quanh và đệm bởi một túi màng chứa đầy chất lỏng gọi là túi ối. Khi bắt đầu hoặc trong quá trình chuyển dạ, màng ối sẽ vỡ – còn gọi là vỡ ối. Nếu nước ối vỡ trước khi bắt đầu chuyển dạ lâu hơn 18 giờ (gọi là vỡ ối trước khi chuyển dạ), nguy cơ sinh non sẽ tăng lên đáng kể.
Các vấn đề với nhau thai, tử cung hoặc cổ tử cung.
Sảy thai nhiều lần hoặc phá thai.
Tiền sử tiền sản giật, một biến chứng thai kỳ đặc trưng bởi huyết áp cao và các dấu hiệu tổn thương hệ thống cơ quan khác, thường gặp nhất là gan và thận.
Thai nhi có thể bị suy giảm tăng trưởng trong tử cung.

Ngoài ra, cũng có một số trường hợp sinh non nhưng không rõ nguyên nhân vì sao.

*Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến trẻ bị sinh non*

4. Phòng ngừa sinh non bằng cách nào?

Chăm sóc bản thân thật tốt khi đang mang thai.
Thăm khám thai kỳ thường xuyên để theo dõi cũng như kiểm tra tình hình sức khỏe của cả thai phụ và thai nhi.
Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh. Ngoài việc bổ sung các chất xơ, chất béo tốt, mẹ bầu cũng nên nhận đủ các khoáng chất cần thiết như axit folic, các loại vitamin, sắt và các dinh dưỡng quan trọng khác.
Tăng cân đúng mức. Mẹ bầu nên tăng cân trong mức độ cho phép, không nên tăng quá nhiều so với mức tiêu chuẩn. Vì có thể gây ra các vấn đề như thừa cân, tiểu đường thai kỳ, huyết áp cao,..
Tránh xa rượu bia, thuốc lá vì chúng có ảnh hưởng rất xấu tới sự phát triển khỏe mạnh của em bé.
Chờ ít nhất 12 tháng giữa các lần mang thai. Việc tăng thời gian giữa các lần mang thai có thể làm giảm nguy cơ sinh non, đặc biệt nếu đã sinh non trước đó.

*Chăm sóc bản thân thật tốt khi mang thai là cách giúp ngăn ngừa tình trạng sinh non*

5. Chăm sóc trẻ sinh non

Đối với trường hợp sinh non, trẻ sẽ được chăm sóc đặc biệt từng bước bởi bác sĩ nhi khoa và sản khoa với sự hỗ trợ của cha mẹ. Trẻ sẽ được chăm sóc một cách cẩn thận tất cả các chức năng để đảm bảo sau một thời gian ngắn, trẻ có thể phát triển bình thường. Các chức năng được chăm sóc đó là:

Chức năng hô hấp: trẻ sinh non thường gặp vấn đề về hô hấp do phổi chưa phát triển đầy đủ. Trẻ sơ sinh có vấn đề về hô hấp có thể được dùng chất hoạt động bề mặt phổi và một số loại thuốc để tăng cường chức năng hô hấp và giảm việc sử dụng máy thở càng nhiều càng tốt. Đồng thời, mức oxy phải được duy trì trong phạm vi bình thường.

Dinh dưỡng: trẻ sinh non có thể được cung cấp chất lỏng và chất dinh dưỡng, như protein, lipid, vitamin và chất điện giải qua ống tiêm tĩnh mạch (IV). Việc nuôi con bằng sữa mẹ rất được khuyến khích vì sữa mẹ có chứa các thành phần thiết yếu, đặc biệt là giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và giảm nguy cơ phát triển viêm ruột hoại tử,…

*Dinh dưỡng cho người mẹ lúc mang thai cực kỳ quan trọng trong việc phòng ngừa sinh non*

Hệ tim mạch: các bất thường về tim được giám sát chặt chẽ bằng cách kiểm tra tim thường xuyên bằng siêu âm tim. Thuốc giúp đóng khuyết tật tim có thể được kê đơn. Trong một số trường hợp còn ống động mạch (PDA), có thể nên phẫu thuật để đóng PDA bằng chỉ hoặc kẹp.

Hệ thần kinh: vì mức độ xuất huyết não là yếu tố quyết định có liên quan nhiều nhất đến việc tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ sinh non, nên xét nghiệm hình ảnh não sẽ được thực hiện một tuần sau khi sinh và ít nhất một lần trước khi xuất viện để xác định bất kỳ khả năng xuất huyết não và để đảm bảo không có biến chứng thần kinh nào được điều trị.

Phát triển thị lực: bệnh võng mạc ở trẻ sinh non là bệnh xảy ra khi các mạch máu sưng lên và phát triển quá mức ở phía sau mắt (võng mạc). Đôi khi các mạch máu võng mạc bất thường dần dần làm tổn thương võng mạc, kéo võng mạc ra khỏi vị trí và gây suy giảm thị lực.

Hệ xương và khớp: trẻ sinh non có nguy cơ mắc bệnh loãng xương cao hơn, lượng canxi và phốt pho trong xương giảm, dẫn đến xương yếu và dễ gãy. Canxi và vitamin D thường được kê đơn cho trẻ sinh non có xương giòn.

Cha mẹ có thể giúp cải thiện sự tăng trưởng thể chất và sự phát triển của trẻ trong thời gian trẻ nhập viện bằng phương pháp chăm sóc mẹ kangaroo (KMC), tức là tiếp xúc da kề da. Đó là một kỹ thuật chăm sóc trẻ sơ sinh trong đó trẻ sơ sinh được đặt sát ngực với ba hoặc mẹ.

Phương pháp này có thể giúp trẻ cải thiện nhịp tim, hô hấp, kiểm soát nhiệt độ, tăng cân và tăng trưởng thể chất. Ngoài ra nó còn giúp em bé ngủ lâu hơn và tăng cường hệ miễn dịch. Đồng thời tăng cường sự kết nối giữa mẹ và con.

*Trẻ bị sinh non cần được chăm sóc đặc biệt*

Sinh non mặc dù mang tới nhiều đe dọa cho sức khỏe của trẻ, tuy nhiên đa phần trẻ em sinh non được chăm sóc đặc biệt đều hồi phục tích cực và phát triển bình thường. Vì vậy mẹ bầu không cần quá lo lắng, điều quan trọng vẫn là nên thăm khám thai định kỳ và duy trì một lối sống lành mạnh.

Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện chuyên khoa điều trị vô sinh hiếm muộn, nam khoa tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Bên cạnh những dịch vụ thăm khám và xét nghiệm tìm ra nguyên nhân hiếm muộn, bệnh viện còn cung cấp các gói khám đánh giá sức khỏe tổng quát, các xét nghiệm liên quan đến sinh sản.

Hơn thế nữa, bệnh viện còn sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế đều là những người có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên môn bài bản, điều này sẽ nâng cao tỷ lệ điều trị thành công hơn.

BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN