Rối loạn tuyến yên có nguy hiểm không?
Tuyến yên được chia thành hai phần chính: tuyến yên trước (thùy trước) và tuyến yên sau (thùy sau). Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về tuyến nội tiết này qua bài viết dưới đây nhé!
1. Tuyến yên là gì?
Tuyến yên là một tuyến nhỏ, có kích thước chỉ bằng hạt đậu. Nằm ở đáy não bên dưới vùng dưới đồi. Tuyến yên là một tuyến trong trọng trong hệ nội tiết, chịu trách nhiệm sản xuất một số hormone thiết yếu cho cơ thể. Tuyến này được coi là tuyến chủ vì nó có quyền ra lệnh cho các tuyến nội tiết khác giải phóng hormone.
Tuyến yên được kết nối với vùng dưới đồi thông qua một cuống mạch máu và dây thần kinh được gọi là cuống tuyến yên (còn được gọi là cuống tuyến yên).
2. Tuyến yên tạo ra những hormone gì?
Với vai trò quan trọng trong cơ thể, tuyến yên có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và hoạt động của con người. Chủ yếu, điều này được thực hiện thông qua quá trình tổng hợp hormone. Tuyến yên của một người trưởng thành khỏe mạnh bao gồm hai phần – Phần trước và phần sau.
2.1. Các hormone do thùy trước giải phóng
Thùy trước là nơi diễn ra các hoạt động giải phóng các hormone sau:
Hormone vỏ thượng thận (ACTH): khi hormone giải phóng corticotropin (CRH) được giải phóng từ vùng dưới đồi và đến một khu vực cụ thể, nơi nó phân chia thành nhiều hormone, bao gồm ACTH. Chúng di chuyển đến vỏ thượng thận (nằm phía trên hai tuyến thượng thận), sau đó di chuyển vào máu để giải phóng cortisol. Ngược lại, cortisol điều chỉnh việc tiết glucocorticoid trong thời kỳ căng thẳng.
Prolactin (PRL): được điều hòa trực tiếp bởi vùng dưới đồi, PRL liên quan đến sự phát triển của tuyến vú để có thể sản xuất sữa ở phụ nữ. Hoạt động của nó bị ức chế bởi chất hóa học trong não là dopamine và ở những bà mẹ sau sinh, chất này bị ức chế khi trẻ bú. Từ đó kích thích hoạt động prolactin và kích thích tiết sữa.
Hormon tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH): hormone giải phóng Gonadotropin (GnRH) được giải phóng từ vùng dưới đồi để kích thích sự phát triển của LH và FSH.
Ở nam giới, LH tác động lên các tế bào cụ thể trong tinh hoàn (tế bào Leydig) để sản xuất testosterone và FSH tác động lên các tế bào khác (tế bào Sertoli) để tham gia vào quá trình phát triển của tinh trùng.
Ở phụ nữ, LH khiến buồng trứng sản xuất hormone steroid, từ đó tham gia vào quá trình rụng trứng. FSH hoạt động trên các tế bào liên quan đến việc phát triển giao tử cái (gọi là tế bào hạt), là những tế bào có thể được thụ tinh để trở thành hợp tử.
Hormone tăng trưởng hoặc somatotropin (GH): kích thích sự phát triển của tế bào khắp cơ thể và được điều chỉnh bởi một vòng phản hồi dựa trên nồng độ GH có trong máu.
Hormone kích thích tuyến giáp (TSH): giải phóng các hormone T3 và T4 điều chỉnh quá trình trao đổi chất trong mọi tế bào trong cơ thể.
2.2 Các hormone do thùy sau giải phóng
Ngoài ra, thùy sau tuyến yên còn tổng hợp một số hormone khác, đó là:
- Oxytocin: hay còn gọi là hormone tình yêu. Ở phụ nữ mang thai, chất này tiết ra gây ra các cơn co thắt dẫn đến chuyển dạ và ở giai đoạn sau sinh, nó gây ra phản xạ tiết sữa tức là sữa mẹ sẽ tiết ra khi trẻ ngậm bú.
- Arginine vasopressin (AVP) hoặc hormone chống bài niệu (ADH): nó phục vụ một số chức năng quan trọng, bao gồm điều hòa nước và sự cạn kiệt nước trong cơ thể, cũng như điều hòa huyết áp trong trường hợp mất máu. AVP khiến các động mạch co bóp thông qua các thụ thể đặc biệt trên khắp cơ thể, và bằng cách tác động lên thận và tương tác với một loại protein gọi là aquaporin 2, nó tạo ra các kênh giúp nước tái hấp thu vào máu.
3. Rối loạn tuyến yên có nguy hiểm không?
Rối loạn tuyến yên ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến yên, làm tăng hoặc giảm mức độ tiết hormone nhất định. Thường xảy ra do một khối u không phải ung thư được gọi là u tuyến yên.
U tuyến yên lớn (khối u lớn hơn 10 mm) cũng có thể gây suy giảm lượng máu cung cấp cho tuyến. Nó có thể gây tràn hoặc ngừng hoàn toàn dòng máu chảy vào tuyến. Điều này được gọi là đột quỵ tuyến yên.
Từ đó ảnh hưởng tới quá trình trao đổi chất cũng như hoạt động giải phóng các hormone khác trong cơ thể.
4. Các bệnh lý ảnh hưởng tới tuyến yên
4.1 Tuyến yên adenoma
Adenomas là khối u phát triển trên tuyến yên. Hầu như luôn lành tính (không phải ung thư), những trường hợp này xảy ra ở khoảng 20% số người và trong nhiều trường hợp không có triệu chứng
Sự hiện diện của khối u có thể liên quan đến các tình trạng sức khỏe khác, chẳng hạn như nồng độ canxi trong máu cao.
Kích thước khối u tăng trưởng sẽ ảnh hưởng tới quá trình sản xuất các hormone. Trong một số trường hợp, khối u có thể gây ra tình trạng đau đầu hoặc các vấn đề về thị lực.
4.2 Tăng prolactin máu
Loại khối u này khiến tuyến yên phải sản xuất ra hormone prolactin. Kích thước khác nhau, với những khối nhỏ hơn được gọi là “khối u tiết vi mô” và khối phát triển lớn hơn được gọi là “khối u tiết macroprolactin”. Chúng có thể dẫn đến tiết dịch từ vú ở phụ nữ, kinh nguyệt không đều hoặc thậm chí mất kinh. Ở nam giới, tình trạng này có thể dẫn đến vô sinh.
4.3 Đột quỵ tuyến yên
Đây là một tình trạng hiếm gặp trong đó u tuyến yên phát triển về kích thước và xuất huyết hoặc nhồi máu, dẫn đến tắc nghẽn lưu lượng máu. Và là nguyên do dẫn đến đau đầu đột ngột, rối loạn thị giác, giảm sản xuất hormone và nôn mửa.
4.4 Bệnh Cushing
Xảy ra trong trường hợp u tuyến gây ra tình trạng tăng sản xuất hormone (ACTH) – Hội chứng Cushing dẫn đến tuyến thượng thận hoạt động quá mức, dẫn đến sản xuất quá nhiều cortisol.
4.5 Suy tuyến yên
Do bản thân nó không sản xuất đủ một số hormone nhất định. Cũng như các tình trạng khác, đây là kết quả của các khối u lành tính ảnh hưởng đến thùy trước hoặc ngoại biên hoặc có thể phát sinh do tác dụng phụ ngoài ý muốn của phẫu thuật. Đôi khi, những triệu chứng này phát sinh do nhiễm trùng hoặc một số chấn thương ở đầu.
Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, kinh nguyệt không đều hoặc thậm chí mất hoàn toàn chức năng kinh nguyệt ở phụ nữ, bất lực (ở nam giới), vô sinh, nhạy cảm với nhiệt độ lạnh, táo bón, khô da và huyết áp thấp.
5. Kiểm tra tình trạng tuyến yên
Nếu bạn nghi ngờ tuyến yên đang hoạt động không tốt hoặc bị rối loạn, bạn cần đến các bệnh viện uy tín để tiến hành kiểm tra để tránh các ảnh hưởng xấu tới sức khỏe.
Tùy thuộc vào triệu chứng và tình trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp đánh giá phù hợp. Một số phương pháp kiểm tra được sử dụng phổ biến là:
- Kiểm tra dung nạp insulin: được sử dụng để kiểm tra chức năng tuyến thượng thận và tuyến yên. Thông qua kết quả bác sĩ có thể đánh giá được tình trạng sản xuất các hormone có đang ổn định không.
- Ức chế Dexamethasone: đánh giá phản ứng của tuyến thượng thận với ACTH bằng cách đo nồng độ cortisol trong nước tiểu. Về cơ bản, xét nghiệm ức chế dexamethasone nhằm mục đích đánh giá xem tuyến yên có đảm bảo sản xuất đủ lượng cortisol hay không.
- Kích thích hormone tăng trưởng (GhRH): còn được gọi là xét nghiệm arginine, GHRH đánh giá mức độ sản xuất hormone tăng trưởng (GH).
- Xét nghiệm ức chế hormone tăng trưởng: kiểm tra các tình trạng liên quan đến chức năng tuyến yên hoạt động quá mức, chẳng hạn như bệnh to cực. Bằng cách ngăn chặn việc sản xuất hormone tăng trưởng bằng các loại thuốc cụ thể, bác sĩ có thể đánh giá mức độ dư thừa GH.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): sau các xét nghiệm ban đầu, bác sĩ có thể yêu cầu chụp ảnh – thường là chụp MRI – để có được cảm nhận đầy đủ hơn về sức khỏe tuyến yên và đánh giá sự hiện diện của bất kỳ khối u nào.
Tuyến yên là tuyến vô cùng quan trọng, chi phối hầu hết các hoạt động sản xuất hormone, có ảnh hưởng rất lớn tới quá trình trao đổi chất của con người. Vì vậy việc thăm khám định kỳ là cần thiết để theo dõi thường xuyên hoạt động của tuyến.
Bệnh viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện TIÊN PHONG trong lĩnh vực điều trị vô sinh hiếm muộn, nam khoa tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngoài cung cấp những dịch vụ thăm khám và xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân hiếm muộn, bệnh viện còn có các gói khám giúp đánh giá tình trạng sức khỏe cho những cặp đôi đang có dự định mang thai.
Bên cạnh đó, bệnh viện sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế đều là những người có kinh nghiệm, được đào tạo chuyên môn bài bản, điều này sẽ nâng cao tỷ lệ điều trị vô sinh cho các cặp đôi thành công hơn.
BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN
|
Nguồn tài liệu tham khảo:
Theo dõi Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn trên 
