Giai đoạn phát triển phôi trong IVF
Tư vấn chuyên môn Bài Viết
ThS.BS PHAN NGUYỄN HOÀNG VÂN
Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn
Giai đoạn phát triển phôi là quá trình được xem là ý nghĩa nhất trong IVF. Phôi phát triển tốt sẽ làm tăng tỷ lệ thụ thai thành công sau chuyển phôi. Vậy phôi phát triển vào giai đoạn nào là tốt nhất và kỹ thuật nào giúp nhân viên phôi học và ba mẹ có thể quan sát các giai đoạn phát triển phôi.
1. Tìm hiểu phôi thai là gì?
Hợp tử được tạo ra từ sự kết hợp giữa trứng và tinh trùng, sau đó sẽ tiếp tục phân chia tế bào không ngừng để tạo thành phôi.
Sau khi xảy ra thụ tinh khoảng 24 – 26 giờ, hợp tử sẽ bắt đầu phân chia lần đầu tiên, tạo ra phôi có hai tế bào.
Sau khi giao hợp, có hàng trăm triệu tinh trùng được phóng vào âm đạo nhưng chỉ có khoảng vài trăm tinh trùng đến được nơi thụ tinh và chỉ một tinh trùng có thể xâm nhập vào bào tương của trứng.
Qua quá trình thụ tinh hình thành một cá thể mới, nó mang đặc điểm di truyền từ ba mẹ. Giới tính của cá thể mới sẽ được quyết định ngay khi thụ tinh: nếu trứng kết hợp với tinh trùng Y thì sẽ sinh con trai, còn nếu kết hợp với tinh trùng X thì sẽ sinh con gái.
Giai đoạn phát triển phôi trải qua các bước thụ tinh, phân chia tế bào, hình thành phôi dâu, phôi nang, phôi vị, phôi thần kinh và hình thành cơ quan hoàn chỉnh. Lúc này, phôi sẽ di chuyển từ ống dẫn trứng vào tử cung. (1)
Bạn đọc quan tâm:
2. Giai đoạn phát triển phôi trong IVF
Sau khi kích thích trứng, chọc hút trứng và lấy mẫu tinh trùng, quá trình thụ tinh sẽ được tiến hành trong phòng thí nghiệm để tạo phôi. Sau đó, chúng sẽ trải qua các giai đoạn phát triển phôi như sau: (2)
2.1 Giai đoạn tiền nhân (ngày 0 và ngày 1)
Chuyên gia phôi học kiểm tra quá trình thụ tinh bằng cách quan sát sự xuất hiện của các tiền nhân từ mỗi giao tử nằm cạnh nhau sau 16 – 18 giờ thụ tinh trong ống nghiệm. Hai tiền nhân này sẽ kết hợp để tạo thành ADN của phôi.
2.2 Giai đoạn phân chia (ngày 1 – ngày 3)
Trong vài giờ tiếp theo, những tế bào đầu tiên của phôi bắt đầu phân chia thành hai tế bào và chúng sẽ tiếp tục nhân đôi theo thời gian. Sau 24 giờ, phôi có thể có khoảng 4 tế bào, sau đó là 8 tế bào và tăng lên liên tục.
Ở giai đoạn phát triển phôi này, chúng sẽ được đánh giá chất lượng dựa trên hình thái, độ đồng đều, sự phân chia đồng bộ các tế bào của phôi, mật độ và tình trạng của bào tương phôi bào. Dựa vào đó, chuyên viên phôi học quyết định sẽ về việc chuyển phôi hay tiếp tục nuôi phôi đến ngày 5.
2.3 Giai đoạn phôi dâu sớm (ngày 3 – ngày 5)
Khoảng 3 – 4 ngày sau thụ tinh, phôi sẽ có hình dạng giống quả dâu với các tế bào được phân chia có dạng hình cầu. Vào giai đoạn phát triển phôi này, các hốc dịch nhỏ bắt đầu xuất hiện trong phôi.
2.4 Giai đoạn phôi nang (trên 5 ngày)
Giai đoạn này, phôi nang mở rộng, dịch nang lấp đầy thể tích phôi. Các tế bào bên trong bắt đầu phân chia thành hai khối: nội phôi bào sẽ phát triển thành thai nhi và ngoại bì lá nuôi sẽ hình thành nhau thai.
Sau đó, phôi thoát màng và làm tổ trong nội mạc tử cung của người mẹ để tiếp tục phát triển thành thai nhi.
3. Giai đoạn phát triển phôi nào là tốt nhất trong IVF
Nhiều cặp đôi đang thực hiện IVF thường phân vân không biết nên chọn chuyển phôi ngày 3 hay ngày 5 để có kết quả tốt nhất.
Theo nghiên cứu, tỷ lệ có thai khi chuyển phôi ngày 5 đạt gần 43% và có khoảng 37% chuyển phôi ngày 3. Vì thế, nếu chọn chuyển phôi vào giai đoạn phát triển phôi ngày 3 và ngày 5 đều có khả năng đậu thai cao. (3)
Tuy nhiên, xu hướng lựa chọn giai đoạn phát triển phôi ngày 5 để chuyển được rất nhiều đơn vị hỗ trợ sinh sản lựa chọn vì những ưu điểm sau:
3.1 Tỷ lệ thành công cao
Kỹ thuật nuôi phôi ngày 5 là một phương pháp tiên tiến, mang lại cơ hội có thai sau chuyển phôi rất cao. Hệ thống phòng Lab tại Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn tiên tiến, đạt chuẩn ISO 6, giúp nâng cao tỷ lệ thành công nuôi phôi đến ngày 5 và từ đó giúp giảm thiểu nguy cơ sảy thai nhờ quá trình chọn lọc phôi kỹ lưỡng.
3.2 An toàn hơn khi xét nghiệm di truyền
Xét nghiệm di truyền trước khi làm tổ giúp loại bỏ các nguy cơ dị tật bẩm sinh. Các chuyên gia khuyến cáo nên chọn các phôi ngày 5 để thực hiện sàng lọc di truyền.
Vì việc sinh thiết một vài tế bào của phôi vào giai đoạn phát triển phôi ngày 2, ngày 3 có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng của chúng, điều này đặc biệt quan trọng vì sẽ tăng có tỷ lệ dị tật bẩm sinh ở các ca IVF so với thụ thai tự nhiên.
3.3 Giảm nguy cơ đa thai
Chuyển phôi vào giai đoạn phát triển phôi ngày 5 sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ đa thai vì chỉ chuyển từ 1 – 2 phôi/lần, từ đó hạn chế tình trạng xảy ra các biến chứng thai kỳ do đa thai gây ra.
3.4 An toàn hơn khi trữ và rã đông phôi
Quá trình trữ và rã đông của phôi trong giai đoạn phát triển phôi ngày 5 sẽ không gây ảnh hưởng đến chất lượng của chúng và tỷ lệ sống sau rã đông đạt gần 100%.
Không phải trường hợp nào cũng có thể nuôi phôi đến ngày 5. Nguyên nhân là do quá trình này có thể giảm số lượng phôi tốt, thậm chí không còn phôi để chuyển. Chỉ có những phôi thật khỏe mới có thể phát triển lâu dài.
Thống kê cho thấy, trung bình mỗi phụ nữ được chọc hút có khoảng 10 trứng và sẽ có khoảng 5 – 6 phôi vào ngày 2, nuôi tiếp đến ngày 3 thì còn khoảng 4 – 5 phôi và đến ngày 5 chỉ còn khoảng 2 – 3 phôi sau khi thụ tinh.
Điều này có nghĩa là chỉ khoảng 50% số phôi bước vào giai đoạn phát triển phôi ngày 3 mới có thể phát triển thành phôi ngày 5. Trường hợp, một số phụ nữ có chất lượng phôi không tốt sẽ không còn phôi nếu muốn nuôi phôi nhiều ngày hơn.
4. Yếu tố ảnh hưởng đến giai đoạn phát triển phôi ngày 5
Độ tuổi của nữ giới: phụ nữ càng lớn tuổi hơn thường có tỷ lệ nuôi phôi ngày 5 thành công thấp hơn so với những người trẻ tuổi.
Số lượng và chất lượng phôi: khi số lượng trứng được thụ tinh có nhiều phôi ngày 3, khả năng phát triển thành phôi ngày 5 sẽ cao hơn. Vì thế các bác sĩ hỗ trợ sinh sản sẽ tư vấn dựa trên số lượng và chất lượng phôi liệu có nên nuôi đến giai đoạn phát triển phôi ngày 5 hay không.
Chất lượng phòng Lab và kinh nghiệm của nhân viên phôi học: phôi là những tế bào rất nhạy cảm và cần được nuôi trong môi trường ổn định, đáp ứng đầy đủ các điều kiện cần thiết. Trình độ và kinh nghiệm của chuyên gia phôi học cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình nuôi cấy.
5. Tại sao lại có giai đoạn phát triển phôi ngày 6?
Phôi nang hình thành vào giai đoạn phát triển phôi ngày 5 sau khi thụ tinh. Có một số phôi phát triển chậm hơn và sau 5 ngày vẫn chưa đạt tới giai đoạn phôi nang.
Chính vì thế, phôi ngày 6 là những phôi ngày 5 phát triển chậm, những phôi này chỉ mới đạt đến giai đoạn phát triển phôi ngày 4 và cần thêm một ngày nữa để phát triển thành phôi ngày 6.
Tuy nhiên, vẫn có trường hợp nuôi phôi đến ngày 6 nhưng phôi không phát triển thành phôi nang, đây không phải là do phôi phát triển chậm mà phôi đã ngừng phát triển và sẽ không được bảo quản.
Việc nuôi và chuyển phôi ngày 6 cũng khá phổ biến, vì phôi này cũng có khả năng làm tổ và phát triển thành em bé khỏe mạnh. Tâm lý và sức khỏe của mẹ và chu kỳ chuẩn bị niêm mạc tử cung phải thật tốt, sẽ giúp nâng cao tỷ lệ thành công chuyển phôi ngày 6.
6. Timelapse có ý nghĩa gì đến giai đoạn phát triển phôi
Đây là phương pháp đánh giá các giai đoạn phát triển phôi. Ngoài phương pháp này, có một số phương pháp khác đang được áp dụng để chọn lọc phôi khỏe, gồm xét nghiệm di truyền tiền làm tổ (PGT) và đặc biệt là công nghệ theo dõi phôi liên tục Timelapse. (4)
Timelapse là một trong những phương pháp tiên tiến nhất hiện nay trong nuôi cấy phôi. Với tủ nuôi cấy phôi, các chuyên gia phôi học có thể quan sát các giai đoạn phát triển phôi mà không cần lấy phôi ra ngoài để soi dưới kính hiển vi. Điều này giúp phôi phát triển liên tục, không bị gián đoạn và không bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài.
Công nghệ Timelapse cho phép theo dõi chính xác các giai đoạn phát triển của phôi, từ đó cung cấp thông tin để sắp xếp, phân loại và dự đoán những phôi khoẻ có khả năng làm tổ và có tiềm năng phát triển thành thai nhi trong tử cung.
Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là bệnh viện chuyên khoa điều trị vô sinh hiếm muộn, sản phụ khoa, nam khoa tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Bệnh viện sở hữu Đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, tu nghiệp ở nước ngoài, luôn cập nhật kỹ thuật mới, nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị hiếm muộn.
BỆNH VIỆN HỖ TRỢ SINH SẢN & NAM HỌC SÀI GÒN
|
Theo dõi Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn trên 
