Các xét nghiệm hiếm muộn là bước đánh giá y khoa giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây vô sinh ở cả nam và nữ. Tùy từng trường hợp, những xét nghiệm có thể bao gồm kiểm tra hormone, tinh dịch đồ, AMH, siêu âm đầu dò, chụp tử cung vòi trứng hoặc nội soi ổ bụng. Bài viết này tổng hợp đầy đủ và dễ hiểu các đánh giá cần thiết để hỗ trợ quá trình chẩn đoán.
Các xét nghiệm hiếm muộn là gì?
Các xét nghiệm hiếm muộn là quá trình đánh giá y khoa giúp xác định nguyên nhân gặp khó khăn trong việc thụ thai của nam và và nữ. Mục đích chính của các đánh giá này là:
- Xác định xem chất lượng và số lượng trứng đang có ở nữ giới như thế nào
- Đánh giá chất lượng và số lượng tinh trùng ở nam giới
- Phân tích cấu trúc cơ quan sinh dục
- Loại trừ yếu tố bệnh lý, hormone, hoặc bất thường về di truyền
Khi nào cần làm các xét nghiệm hiếm muộn?
- Người dưới 35 tuổi: Chưa có thai sau 12 tháng quan hệ không dùng biện pháp tránh thai.
- Người trên 35 tuổi: Chưa có thai sau 6 tháng dù không sử dụng biện pháp bảo vệ.
BSCKII. HỒ CAO CƯỜNG
Giám đốc Chuyên môn Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn
Nguyên nhân gây vô sinh
Nguyên nhân gây vô sinh rất đa dạng, có thể xuất phát từ nam, nữ hoặc ở cả hai. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những nguyên nhân chính:
Vấn đề sản xuất tế bào sinh sản
- Sản xuất trứng (nữ): hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), dự trữ buồng trứng giảm sớm,…
- Sản xuất tinh trùng (nam): suy tinh hoàn, rối loạn hormone sinh dục, giãn tĩnh mạch thừng tinh ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng,…
Cấu trúc và chức năng cơ quan sinh dục
Nữ giới
- Tắc, dính vòi trứng do viêm vùng chậu, lạc nội mạc tử cung
- Dị dạng tử cung, polyp, u xơ chèn ép buồng tử cung
Nam giới
- Chặn ống dẫn tinh bẩm sinh
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh, u tinh hoàn
Tình trạng hormone và miễn dịch ở cả nam và nữ
- Rối loạn hormone: bất thường FSH, LH, estradiol, progesterone, testosterone, prolactin ảnh hưởng đến chu kỳ rụng trứng và sinh tinh.
- Yếu tố miễn dịch: kháng thể kháng tinh trùng, rối loạn miễn dịch niêm mạc tử cung.
Vô sinh không rõ nguyên nhân
Khoảng 10 – 20% các cặp vợ chồng sau khi làm đầy đủ đánh giá vẫn không tìm ra nguyên nhân cụ thể, hay còn được gọi là vô sinh không rõ nguyên nhân.
Các xét nghiệm hiếm muộn ở nữ giới
Những đánh giá khả năng sinh sản ở nữ giới giúp bác sĩ đánh giá toàn diện chức năng sinh sản, từ hormone đến cấu trúc cơ quan sinh dục. Các chuyên gia hỗ trợ sinh sản trên thế giới đã phân tích chi tiết nhóm đánh giá phổ biến và cách thực hiện dưới đây:
Xét nghiệm nội tiết tố (Fertility blood tests)
Loại đánh giá này kiểm tra nồng độ hormone trong máu của bạn tại các thời điểm cụ thể trong chu kỳ kinh nguyệt.
Cách thực hiện:
- Progesterone: Xác nhận đã rụng trứng hay chưa (lấy máu vào ngày 21–23 của chu kỳ).
- Estradiol (E2): Đánh giá chất lượng nang noãn, chức năng buồng trứng.
- TSH (Thyroid Stimulating Hormone): Tuyến giáp hoạt động bình thường để chu kỳ kinh đều đặn.
- Prolactin: Mức prolactin cao làm ức chế rụng trứng.
Đánh giá dự trữ buồng trứng
Đây là đánh giá phản ánh số lượng trứng còn lại trong buồng trứng và khả năng phản ứng với thuốc kích trứng, đặc biệt quan trọng trong IVF.
Cách thực hiện:
- Lấy máu bất kỳ trong chu kỳ để đo Anti-Müllerian Hormone (AMH).
- Siêu âm đầu dò âm đạo (ngày 2 – 5) để đếm số nang noãn (AFC).
Xét nghiệm di truyền
Xét nghiệm di truyền là phân tích máu hoặc sinh thiết tế bào nhằm phát hiện bất thường di truyền có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản hoặc gây sảy thai liên tiếp.
Cách thực hiện:
- Lấy máu để làm xét nghiệm karyotype (bộ nhiễm sắc thể).
- Phân tích các gen liên quan
Siêu âm đầu dò âm đạo
Siêu âm qua ngả âm đạo giúp nhìn rõ hình dạng tử cung, sự phát triển nang noãn và bất thường ở buồng trứng.
Cách thực hiện:
- Thực hiện sau khi hết kinh từ 3 – 5 ngày.
- Không cần nhịn ăn hay chuẩn bị đặc biệt.
Chụp tử cung vòi trứng (Hysterosalpingogram – HSG)
Là kỹ thuật kiểm tra phụ khoa, sử dụng tia X và thuốc cản quang để đánh giá sự thông suốt của vòi trứng và hình dạng khoang tử cung.
Cách thực hiện:
- Thực hiện ngày 7 – 10 chu kỳ (sau sạch kinh).
- Cần kiêng quan hệ trước 1 – 2 ngày.
- Tác dụng không mong muốn: có thể cảm thấy căng tức nhẹ khi bơm thuốc cản quang.
Nội soi buồng tử cung (Hysteroscopy)
Bác sĩ đưa ống nội soi nhỏ vào lòng tử cung để quan sát trực tiếp niêm mạc và can thiệp nếu có bất thường.
Cách thực hiện:
- Thường gây mê nhẹ, thực hiện tại cơ sở y tế chuyên khoa.
- Có thể về nhà trong ngày nếu không biến chứng.
Các xét nghiệm hiếm muộn ở nam giới
Đánh giá chức năng sinh sản ở nam giới là bước chẩn đoán giúp đánh giá chức năng sinh sản, phát hiện bất thường khi chuyển tinh trùng hoặc các yếu tố hormone ảnh hưởng đến quá trình thụ tinh. Dưới đây là các đánh giá phổ biến:
Phân tích tinh dịch đồ
Đây là loại đánh giá phổ biến nhất để đánh giá khả năng sinh sản nam giới. Tinh dịch đồ cho biết số lượng, hình dạng, khả năng di động và độ sống của tinh trùng. Qua đó, bác sĩ xác định tinh trùng có đủ chất lượng để thụ thai tự nhiên hay không.
Xét nghiệm nội tiết tố
Nếu tinh dịch đồ cho kết quả bất thường, bác sĩ sẽ chỉ định test máu để kiểm tra các hormone ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh. Bao gồm:
- Testosterone (nội tiết nam chính)
- FSH và LH (hormone điều khiển sản xuất tinh trùng)
- Prolactin (ảnh hưởng tuyến yên)
- Estradiol (nội tiết tố nữ tăng bất thường ở nam)
- TSH (đánh giá hoạt động tuyến giáp)
Siêu âm tinh hoàn
Siêu âm tinh hoàn thường được thực hiện khi tinh dịch đồ cho thấy bất thường mà không rõ nguyên nhân. Phương pháp này giúp quan sát cấu trúc tinh hoàn, phát hiện các vấn đề như giãn tĩnh mạch thừng tinh (varicocele), u tinh hoàn, nang mào tinh hay tắc ống dẫn tinh.
Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh
Đánh giá này nhằm phát hiện tinh trùng trong nước tiểu, để kiểm tra xem có hiện tượng xuất tinh ngược dòng (retrograde ejaculation) hay không. Đây là tình trạng tinh trùng đi ngược vào bàng quang thay vì xuất ra ngoài, thường gặp ở người có tổn thương thần kinh, sau phẫu thuật hoặc do thuốc điều trị.
Quy trình chuẩn bị trước khi làm các xét nghiệm hiếm muộn là gì?
Để đảm bảo kết quả chính xác và đầy đủ, quy trình chuẩn bị trước khi làm những đánh giá vô sinh hiếm muộn cần được tùy chỉnh theo từng loại test và từng trường hợp. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết, chia theo các bước và mục rõ ràng, giúp ba mẹ chủ động hơn trước mỗi lần thăm khám:
Xác định loại xét nghiệm cần thực hiện
- Xét nghiệm máu: đánh giá hormone (FSH, LH, Estradiol, AMH, Prolactin…), dấu hiệu viêm, yếu tố miễn dịch.
- Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm đầu dò, HSG, nội soi ổ bụng…
- Tinh dịch đồ: lấy mẫu tinh dịch phân tích số lượng và chất lượng tinh trùng.
Quy trình chuẩn bị chung
Trước khi bước vào đánh giá và phân tích hỗ trợ sinh sản, việc hiểu rõ đi khám hiếm muộn như thế nào là rất quan trọng. Dưới đây là quy trình chuẩn bị chung giúp các cặp vợ chồng nắm vững các bước cơ bản:
1. Khám lâm sàng ban đầu
Ở bước này, bác sĩ sẽ khai thác đầy đủ tiền sử y khoa của cặp vợ chồng. Nội dung bao gồm:
- Thông tin về chu kỳ kinh nguyệt (nữ), tần suất quan hệ, tiền sử mang thai hoặc sảy thai trước đó.
- Bệnh lý mãn tính, phẫu thuật từng thực hiện, các thuốc đang sử dụng hoặc có ảnh hưởng đến sinh sản.
- Thăm khám hiếm muộn cơ bản: kiểm tra huyết áp, chỉ số BMI, khám vùng bụng, vùng sinh dục nếu cần.
2. Tư vấn trước đánh giá
Sau khi có kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ giải thích cụ thể từng đánh giá cần làm và lý do chỉ định.
3. Chuẩn bị theo từng loại phân tích
Tùy theo từng đánh giá, bạn sẽ cần chuẩn bị khác nhau về thời gian, chế độ ăn uống hoặc sinh hoạt. Một số đánh giá yêu cầu nhịn ăn, lấy máu đúng ngày chu kỳ, kiêng quan hệ trước khi lấy mẫu tinh dịch, hoặc cần sắp xếp thực hiện trong khung thời gian nhất định.
4. Theo dõi sau đánh giá
Sau khi có kết quả, người bệnh sẽ được tư vấn về khám hiếm muộn tiếp theo như sau:
- Đọc và giải thích chi tiết từng chỉ số, kết luận sơ bộ.
- Tùy kết quả, bác sĩ sẽ đề xuất làm thêm những đánh giá chuyên sâu, điều trị nội khoa, hoặc bắt đầu quy trình hỗ trợ sinh sản như IUI/IVF.
- Hẹn lịch tái khám hiếm muộn và theo dõi tiến trình điều trị nếu cần.
Kết luận
Các xét nghiệm hiếm muộn đóng vai trò then chốt trong việc chẩn đoán nguyên nhân vô sinh ở cả nam và nữ, từ rối loạn hormone, bất thường cấu trúc cơ quan sinh sản đến các yếu tố di truyền. Nếu bạn đang tìm kiếm địa chỉ xét nghiệm hiếm muộn uy tín, Bệnh Viện Hỗ trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn là lựa chọn đáng tin cậy cho hành trình hiện thực hóa giấc mơ làm cha mẹ.
Nguồn tham khảo:
