Trong thai kỳ, cơ thể người mẹ thay đổi liên tục để nuôi dưỡng em bé. Một trong những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại là đái tháo đường thai kỳ – tình trạng tăng đường huyết chỉ xuất hiện khi mang thai. Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể gây biến chứng cho cả mẹ lẫn bé. Tin vui là, đái tháo đường thai kỳ có thể được phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nhờ chế độ ăn, vận động hợp lý và theo dõi y khoa. Bài viết dưới đây sẽ giúp các mẹ nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa để có một thai kỳ an toàn.
1. Tổng quan đái tháo đường thai kỳ là gì?
Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng rối loạn dung nạp glucose được phát hiện lần đầu trong thời kỳ mang thai. Khi mang thai, cơ thể người mẹ sản sinh nhiều hormone ảnh hưởng đến khả năng sử dụng insulin. Nếu insulin không hoạt động hiệu quả, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, dẫn đến đái tháo đường thai kỳ.
Theo thống kê, khoảng 2 – 10% phụ nữ mang thai gặp tình trạng này. Điều đáng chú ý là nhiều mẹ bầu trước đó hoàn toàn khỏe mạnh, không hề có bệnh tiểu đường, nhưng vẫn có thể bị khi mang thai.
2. Nguyên nhân dẫn đến đái tháo đường thai kỳ
Nguyên nhân chính đến từ sự thay đổi hormone trong thai kỳ. Nhau thai tiết ra các hormone như estrogen, progesterone, lactogen nhau thai… khiến insulin hoạt động kém hiệu quả. Hậu quả là đường huyết tăng cao hơn mức bình thường.
Ngoài yếu tố hormone, còn có các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác:
- Tuổi mẹ: Phụ nữ trên 35 tuổi có nguy cơ cao hơn.
- Tiền sử gia đình: Người thân từng mắc đái tháo đường type 2 hoặc đái tháo đường thai kỳ.
- Cân nặng: Thừa cân, béo phì trước khi mang thai.
- Tiền sử sản khoa: Từng sinh con nặng trên 4kg, từng sảy thai nhiều lần.
- Chủng tộc: Một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh dễ mắc hơn.
3. Triệu chứng thường gặp của đái tháo đường thai kỳ
Khác với tiểu đường type 1 và type 2, đái tháo đường thai kỳ thường ít biểu hiện rõ rệt. Nhiều trường hợp chỉ phát hiện khi đi khám thai định kỳ. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể xuất hiện:
- Khát nước nhiều, khô miệng.
- Đi tiểu nhiều lần, đặc biệt là ban đêm.
- Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng.
- Mờ mắt thoáng qua.
- Tăng cân nhanh bất thường.
Do triệu chứng khá mơ hồ, mẹ bầu cần tuân thủ lịch khám thai, xét nghiệm đường huyết theo chỉ định để phát hiện sớm.
4. Đái tháo đường ảnh hưởng thế nào đến sức khoẻ mẹ và bé?
Đái tháo đường thai kỳ nếu không kiểm soát tốt sẽ gây ra nhiều biến chứng cho cả mẹ và thai nhi.
4.1 Đối với mẹ
- Tăng nguy cơ tiền sản giật, cao huyết áp thai kỳ.
- Sinh non.
- Đẻ khó do thai to.
- Nguy cơ mổ lấy thai cao hơn.
- Sau sinh dễ phát triển thành đái tháo đường type 2.
4.2 Đối với thai nhi
- Thai to (macrosomia): Bé có thể nặng trên 4kg, gây khó khăn khi sinh.
- Hạ đường huyết sơ sinh: Do trong bụng mẹ tiếp xúc đường cao, tuyến tụy tiết nhiều insulin, sau sinh dễ tụt đường huyết.
- Vàng da sơ sinh, suy hô hấp.
- Nguy cơ béo phì và tiểu đường type 2 sau này.
5. Có cách nào chẩn đoán tình trạng đái tháo đường thai kỳ?
Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm dung nạp glucose trong khoảng tuần thai 24 – 28. Một số trường hợp có nguy cơ cao sẽ được làm sớm hơn. Các xét nghiệm thường dùng:
- Test sàng lọc glucose: Uống dung dịch đường, đo đường huyết sau 1 giờ.
- Nghiệm pháp dung nạp glucose 3 giờ: Uống 100g glucose, đo đường huyết nhiều lần để xác định chẩn đoán.
Nếu kết quả vượt ngưỡng cho phép, mẹ sẽ được chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ và theo dõi sát sao.
6. Điều trị và chăm sóc mẹ bầu bị đái tháo đường thai kỳ
Điều trị đái tháo đường thai kỳ chủ yếu nhằm duy trì đường huyết ở mức an toàn, bảo vệ sức khỏe mẹ và bé. Một số phương pháp gồm:
6.1 Thay đổi chế độ ăn uống
- Ăn nhiều rau xanh, chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt.
- Hạn chế tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh ngọt, nước ngọt có gas).
- Chia nhỏ bữa ăn thành 5 – 6 lần/ngày để tránh tăng đường huyết sau ăn.
- Bổ sung đủ protein từ cá, thịt nạc, đậu, trứng.
6.2 Luyện tập thể dục
- Đi bộ nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày.
- Tập yoga hoặc các bài tập dành riêng cho bà bầu.
- Tránh vận động quá sức hoặc có nguy cơ té ngã.
- Theo dõi đường huyết
- Đo đường huyết tại nhà theo chỉ định bác sĩ.
- Ghi lại kết quả để điều chỉnh chế độ ăn và hoạt động.
6.3 Điều trị bằng thuốc
- Nếu thay đổi lối sống không kiểm soát được, bác sĩ có thể chỉ định tiêm insulin. Thuốc uống hạ đường huyết thường không khuyến khích trong thai kỳ do nguy cơ ảnh hưởng thai nhi.
7. Biện pháp phòng ngừa tình trạng đái tháo đường thai kỳ
Không phải lúc nào cũng có thể phòng ngừa hoàn toàn đái tháo đường thai kỳ. Tuy nhiên, mẹ bầu có thể giảm nguy cơ bằng cách:
- Duy trì cân nặng hợp lý trước khi mang thai.
- Ăn uống cân đối: Ít đường, ít chất béo bão hòa, nhiều rau xanh.
- Tập thể dục thường xuyên: Giúp tăng độ nhạy insulin, cải thiện sức khỏe.
- Khám thai định kỳ: Thực hiện đầy đủ xét nghiệm để phát hiện sớm.
- Kiểm soát cân nặng trong thai kỳ: Tăng cân vừa phải theo khuyến nghị bác sĩ.
Đái tháo đường thai kỳ là một tình trạng không hiếm gặp nhưng có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Việc duy trì chế độ ăn khoa học, tập luyện hợp lý, theo dõi đường huyết và tuân thủ hướng dẫn bác sĩ sẽ giúp mẹ có thai kỳ an toàn, em bé khỏe mạnh.
Để bảo vệ sức khỏe lâu dài, mẹ nên giữ thói quen sống lành mạnh cả trong và sau thai kỳ, đồng thời không bỏ qua các buổi khám thai định kỳ. Liên hệ ngay Bệnh Viện Hỗ Trợ Sinh Sản & Nam Học Sài Gòn để được tư vấn cụ thể.
